Alle Dieptes

— 10 vragen & antwoorden —

 

Het boek ‘Alle Dieptes’ is uit! Het boek is gemaakt door Lot Bouwes, wie je wellicht wel eens voorbij hebt zien komen op mijn site of mijn Instagram want nadat Lot mij had gevraagd voor de fotografie van haar dichtbundel ‘Wezens’ zijn wij eigenlijk vanaf de eerste klik vriendinnen geworden en werken we veel samen. De afgelopen 1,5 jaar hebben we intensief gewerkt aan een heel bijzonder project. Een bundeling van gedichten, verhalen, gedachtes, schilderingen en foto’s die vorm geven aan donkere gevoelens. Depressie is iets wat veel mensen treft in het leven, of het nu ‘echt’ een depressie is of dat je je vaak somber voelt en verloren lijkt in je gedachten: ik denk dat iedereen hier wel in meer of mindere mate mee te maken heeft. We hopen dat de taboe over dit onderwerp een beetje wordt doorbroken door er op deze manier open over te zijn en te laten zien dat het ook mooie kanten heeft.

 

Lot heeft een fantastisch mooi product neergezet: een dik, stevig boek van 192 pagina’s waar je helemaal in kan verdwalen met meer dan 50 gedichten/teksten. Ik vind het heel erg knap hoe ze het allemaal heeft bedacht en vormgegeven. Het is gemaakt met het meest milieuvriendelijke papier dat er te vinden is (ook niet onbelangrijk) en ze heeft heel veel tijd gestopt in alles zo milieubewust produceren. Lot heeft mij gevraagd de foto’s voor dit project te maken en dit begon als een heel abstract iets (een gevoel eigenlijk meer) en werd uiteindelijk een geprint boek, wat een eer dat ik dit mocht doen! Via crowdfunding hebben we in een hele korte tijd het budget bij elkaar gekregen om dit boek te verwezenlijken. Nogmaals heel erg veel dank allemaal voor jullie support, ik vond het hartverwarmend om te zien hoeveel mensen dit project steunden. We hebben hier met ongelofelijk veel plezier aan gewerkt en er zit echt heel veel liefde in dit project, het leek ons daarom leuk om elkaar eens te interviewen in 10 vragen over Alle Dieptes. Dit geeft een leuk kijkje achter de schermen:

 

 

1. HANKE: Kan je iets meer vertellen over de periode die je heeft geïnspireerd om Alle Dieptes te maken? Of was er niet duidelijk 1 moment?

LOT: Er zijn twee echt moeilijke periodes geweest waarin duidelijk werd dat ik een depressie had. De eerste periode was toen ik uit huis ging op mijn 18e. Ik was klaar met school en besloot om niet direct te beginnen met studeren. Omdat ik zoveel tijd over had keerde ik in mezelf. Juist doordat de wereld zo open aan mijn voeten lag, viel ik in een ravijn van mijn eigen gedachten. In die tijd vond ik het heel moeilijk om mijn bed uit te komen en ik zei ook vaak afspraken af. Zo kwam ik steeds meer vast te zitten in mezelf. En de enige manier om er een beetje lucht bij te laten, was door te schrijven. In gesprekken kon ik moeilijk verwoorden wat er van binnen in me om ging maar door te schrijven kon ik het eruit laten. Ik ben in therapie gegaan en ik ben weer bij mijn ouders gaan wonen. Het ging pas weer beter toen ik ging studeren.

De tweede keer was recenter. Dat was tijdens mijn ena laatste studiejaar. Ik liep stage bij een doelgroep die te zwaar voor mij was: depressieve ouderen. Ik herkende mezelf in hen en ik vond het ontzettend moeilijk om deze mensen te helpen. Ik zakte weer in dat bekende gevoel. Deze keer deed ik er iets mee. Ik vond het alsnog heel moeilijk om uit bed te komen maar ik bleef actief schrijven. Mijn eerste bundel Wezens kwam ook uit in die tijd en toen ik merkte dat het boek zo goed ontvangen werd, ontstond het idee om ook die geïsoleerde gevoelens in een boek te vatten. Het voelde voor mij heel logisch om een gevoel dat zo onbegrepen en diep zit op te zoeken en te delen.

Deze twee periodes zijn bepalend geweest voor het boek maar er zijn ook momenten waarop het sombere gevoel weer intens terug komt. Ik kan er dan een paar dagen door verslagen zijn. Het schrijven in Alle Dieptes hielp mij om er iets moois van te maken en om juist meer respect te voelen naar mezelf. Dat die vreselijke gevoelens zoiets moois neer konden zetten, was een keerpunt. Ik leerde hierdoor meer van mezelf te houden, inclusief de donkere kant.

 

 

2. HANKE: Is het boek helemaal geworden zoals je oorspronkelijk dacht? Of is het in de afgelopen 1,5 jaar dat we eraan hebben gewerkt geëvolueerd tot wat het nu uiteindelijk is?

LOT: Omdat ik constant in het boek werkte als ik me rot voelde, had ik van te voren niet bedacht hoe het zou worden. Het was een doorgaand proces waar ik telkens iets aan toe voegde. Zelfs toen de crowdfunding begonnen was om de drukkosten van het boek bij elkaar te krijgen, was het nog niet af. Ik heb in de laatste weken van de crowdfunding nog heel veel teksten geschreven die er op het laatste moment aan toegevoegd zijn. Het is dus zeker geëvolueerd en niet uitgedacht.

Het schrijven was niet eens het moeilijkste onderdeel. Juist het afmaken en het in een boekvorm gieten vond ik heel moeilijk. Een logische opbouw, welk gedicht komt waar, dat soort dingen vond ik heel moeilijk. Ik heb het geheel ook een stuk of vier keer helemaal verwijderd om weer van voren af aan te beginnen. Het eerste idee voor het boek was ook heel vaag. Ik noemde het heel lang niet een boek maar een project. Wanneer je de foto’s maakte voelde het nog niet alsof ze in een boek kwamen maar alsof ze voor het project waren, voor mezelf, voor het proces. Pas toen de titel van het boek bij me omhoog kwam, werd het echt een boek. Daarvoor waren het losse flarden die wel bij elkaar pasten, maar nog geen vaste vorm hadden gevonden.

 

 

3. BEIDEN: Welke foto/moment raakt je en waarom?

HANKE: Oef wat moeilijk om te zeggen. Ik denk dat veel mensen niet beseffen dat de foto’s over een lange periode zijn gemaakt: we zijn een keer met -3 naar het strand gegaan, ik ben naar je thuis gekomen om je daar te fotograferen terwijl je aan het schilderen bent en we hebben een keer in een boshutje gezeten met 30 graden waar we continu allemaal kriebelrupsen in onze haren vonden. Er is zó’n berg aan foto’s. Het is voor mij daarom echt onmogelijk om 1 foto te noemen, ze zijn allemaal heel erg ‘Hanke’ en ik sta nog steeds heel erg achter elk shot. Ik vond het heel leuk en bijzonder om met jou in de boshut te zitten omdat we toen ook echt twee nachtjes weg waren van huis en helemaal ons konden storten op het project. Het was zo intiem en we hebben zulke goede gesprekken gehad.

Het moment dat me echt bij staat is wanneer we alle foto’s en de video erop hebben zitten. We staan met z’n tweetjes achter het huisje dat grenst aan het weiland en waar koeien grazen. Het avondlicht was zo prachtig, het project was (van mij uit) gedaan en we wisten allebei dat het mega mooi was geworden. Toen stonden we daar met een biertje in de hand de koeien te aaien, zo leuk! Ondanks dat het project over donkere gevoelens gaat (en we ook terplekke een beetje sip werden omdat we dachten dat deze koeien waarschijnlijk binnen korte termijn geslacht zouden worden voor de vleesindustrie, en we toen maar besloten dat het enige dat we konden doen ze dan voor nu maar veel liefde geven) was ik juist in dat moment heel erg gelukkig, zo’n moment dat al het slechte in de wereld even heel ver weg lijkt te zijn. Ik heb onder andere de foto hieronder toen gemaakt, een foto die niet voor werk of het boek bedoeld is maar voor mezelf als herinnering.

 

LOT: Heel veel foto’s in het boek raken me enorm. Een van de meest intieme momenten tijdens het fotograferen was midden in het bos, toen we twee van die hutjes van takken vonden. Ik weet niet hoe we erop kwamen maar ik ben daar toen naakt op de foto gegaan. Die foto staat in het boek trouwens naast het gedicht dat ik in het antwoord op vraag 5 benoem. Dat moment was heel belangrijk omdat ik normaal gesproken echt niet naakt op de foto zou willen. Bij jou was dat gewoon heel veilig en logisch. Ik had je mijn meest intieme en naakte gedichten laten lezen dus het was niet erg om ook naakt op de foto te gaan.

Een andere foto die ik heel belangrijk vind is die dat ik op de grond zit in de keuken (zie foto hierboven). Daar had ik net tekeningen met houtskool gemaakt. Ik vind die foto misschien nog intiemer dan de naakte foto omdat het voor mij precies uitstraalt hoe het boek in elkaar zit. Ik zit daar helemaal in mezelf en het is niet comfortabel en het is toch ook mooi ofzo. Hij klopt gewoon. Dat vind ik zo knap aan jouw foto’s. Ze laten precies zien hoe het is en toch kan je er je eigen wereldje in ontdekken.

 

 

4. LOT: Hoe ben je te werk gegaan tijdens de shoots? Heb je bijvoorbeeld een planning gemaakt of heb je het laten ontstaan op het moment zelf?

HANKE: Ik heb geen planning gemaakt, dat doe ik nooit voor shoots. Natuurlijk heb je bepaalde shots in je hoofd en ik heb met jou ook wel vantevoren gewerkt met een moodboard, zodat we wel goed wisten welke richting we op wilden met de foto’s. Ik zie vaak pas achteraf dat ik wel onbewust heel sterk een bepaalde lijn volg tijdens shoots maar dat gaat tijdens het shooten echt volledig op gevoel. Zo zie ik, nu ik achteraf alle foto’s van de 3 shoots naast elkaar bekijk, dat ik je heel anoniem heb gefotografeerd. Je ziet heel veel van jou, veel van je lichaam en je gezicht maar op elke foto speel ik met de kijker omdat je je eigenlijk nooit helemaal goed ziet. Je ziet je wel, maar ook weer niet. Er zit geen enkel ‘standaard’ portret bij. Je kijkt weg, opzij of als je wel richting de camera kijkt heb ik de focus op iets anders, zit er verf op je gezicht of sta ja verborgen tussen de natuur. En als ik onze allereerste samenwerking voor Wezens ernaast leg heb ik dat daar ook al heel sterk gedaan. Best grappig eigenlijk dat ik dat nu pas zie.

Ik heb met drie verschillende camera’s de foto’s gemaakt, sommige zijn heel erg korrelig en andere veel zachter. Net als dat jij je gedichten afwisselt met verhalen en gedachtes heb ik dat op mijn manier ook gedaan. Omdat ik analoog fotografeer zag jij sowieso pas écht wat ik had gedaan als we de foto’s terug kregen. Ik vind het heel bijzonder dat je me echt zo blind vertrouwde. Ik denk dat het echt een samenspel was van jou. Soms overlegde ik met jou en andere momenten volgde ik mijn eigen gevoel. Zoals de foto van de grond van het bos waar ik met één hand de foto maak en mijn andere hand in de lucht steek zodat je dat ziet in de schaduwen. Dat is een foto die niet is overlegd met jou en ik zag dat meer als een snapshot voor mezelf, maar uiteindelijk is hij wel in het boek terecht gekomen.

 

 

5. BEIDEN: Welk gedicht is je het meest dierbaar en waarom?

LOT: ‘Schenk me langs het vocht
dat de scheuren dept en de aarde voedt.
Ik lik mijn wonden tot ik de grond ontmoet,
mijn voeten dieper onderdruk.
En dan zoek ik het licht.’

Dat gedicht staat in het tweede hoofdstuk, het donker, en beschrijft precies hoe het voor mij voelde op het moment dat ik mijn gevoelens accepteerde. Het was in de tijd dat ik mijn relatie had uitgemaakt omdat ik mezelf compleet kwijt was. Ik was weer helemaal op mezelf aangewezen en nadat ik mezelf een hele lange tijd had gehaat, kreeg ik het verlangen om weer van mezelf te houden.

Het stukje over wonden likken komt eigenlijk van jou. Jij zei een keer dat Ivar en ik eerst onze wonden moesten likken voordat we weer normaal met elkaar om konden gaan (iets in die richting, ik weet het niet precies meer). Ik heb daar lang over nagedacht. Je wonden likken klinkt voor mij als iets van medelijden voor jezelf hebben. En daar walgde ik van. Maar als je dat niet doet, kom je nooit in harmonie met wie je bent. Ik heb er heel lang moeite mee gehad om te accepteren dat ik voor mezelf mag zorgen, dat het oké is om niet perfect te zijn. Het is ontzettend vermoeiend om jezelf niet leuk te vinden. Dus op een gegeven moment was ik er klaar mee. Ik wilde weer staan voor wie ik was en me niet meer schamen voor alle fouten die ik had gemaakt.

Het is eigenlijk een ontzettend recent gedicht en heeft alle aspecten in zich die ik associeer met de afgelopen periode. Het is ook heel lichamelijk. In het tweede hoofdstuk wilde ik die kant heel graag opzoeken.  Het feit dat mensen door donkere gevoelens in iets primitiefs terecht komen, met lichaamssappen en een bepaalde ondoorgrondelijkheid. Mensen maken ook deel uit van de natuur, ook al zien we onszelf daar soms los van staan. Dat dierlijke, dat lichamelijke, maakte alles iets minder heftig en zorgde ervoor dat ik juist weer op de aarde kon staan. Als je erover nadenkt lost de aarde altijd alles op, zolang ze maar de tijd krijgt.

 

HANKE: Ik weet inmiddels dat jij een gedicht aan mij en Mario hebt opgedragen en ik weet ook welke dat is, zo super lief van jou! Ik ga niet zeggen welke dat is want er is een ander gedicht dat ik zo 1 op 1 kon toepassen op mijzelf. Er staat 1 gedicht ook in het eerste hoofdstuk dat als volgt eindigt: “het had zich aan moeten kondigen met hoopvolle tintelingen en opgelucht gemompel. Maar het kwam niet. En ik keek omhoog, naar de regen. De regen van september. De regen die me op had moeten trekken. De regen die ik associeerde met veiligheid en het idee dat alles goed zou komen. Nu voelde het zuur aan mijn ogen. Nu brandde het gaten in mijn keel. En iets in mij dacht: ‘Nou goed dan. Dan niet’.”

Het is echt ongelofelijk in hoeveel manieren dit gedicht (dit is maar een klein stukje ervan) van toepassing is op hoe ik me heb gevoeld in augustus en september van 2018, ik las het en moest ervan huilen omdat het zo treffend was. Waarschijnlijk heeft dit gedicht voor jou een hele andere betekenis maar het lijkt echt alsof je het over mij hebt geschreven. Dat is het mooie van je gedichten, iedereen haalt er weer iets anders uit.

 

 

 

6. HANKE: Als je verdrietig bent of van slag, wat is voor jou dan het fijnste om te doen? Hoe geef je uiting aan die gevoelens en hoe geef je ze de ruimte?

LOT: Als er iets is dat ik de laatste tijd geleerd heb, is het om open te zijn over alles dat ik ben. Ik heb simpelweg geen puf meer om te doen alsof het allemaal altijd goed gaat. Wat mij dus heel erg helpt is praten. Dat klinkt heel simpel maar het was voor mij echt niet altijd vanzelfsprekend om gesprekken over somberheid en depressie aan te gaan. Ik was altijd bang dat mensen me een zeikerd vonden, dat ze dachten dat ik mezelf zielig vond en aandacht wilde. Maar wanneer ik met de juiste mensen ben, kunnen gesprekken over hoe het oprecht gaat heel veel losmaken en iets in mij aanraken waardoor ik dichterbij een antwoord of oplossing kom. Het wordt dan direct minder zwaar. Toen ik het moeilijk vond om gesprekken te voeren over dit soort dingen, schreef ik alles op en liet ik het lezen aan mensen. Ik heb daardoor veel vriendschappen verloren omdat het te ingewikkeld werd.

Wat heel erg helpt is dat ik nu mensen om mij heen heb die me de ruimte geven en hier met mij over willen praten. Mensen die dit soort dingen te moeilijk vinden ga ik liever uit de weg. Ik ben niet iemand voor alleen luchtige dingen, zo zit ik gewoon niet in elkaar. Dus eigenlijk gaat het om contact. Als ik verdriet heb vind ik het vreselijk om alleen te zijn. Ik wil de gevoelens best analyseren maar dan het liefst met iemand waar ik veel van hou. Iemand die me de juiste inzichten bied. Ik besef me dat ik heel erg veel geluk heb dat ik deze mensen in mijn omgeving heb.

 

 

7. HANKE: Als je 1 seizoen mocht kiezen die je vindt passen bij Alle Dieptes, welke zou het zijn? (en waarom)

​LOT: Ik denk de winter. En dan vooral januari en februari. Dat vind ik altijd van die moeilijke maanden omdat het zo lang duurt voordat er weer een lichtje komt. In december komen alle momenten van licht samen. Advent vind ik heel fijn omdat het je begeleid door de donkere dagen en dan is daar aan het einde van de adventstijd de kerst! En kerst staat in het teken van licht en liefde. En daarna is er oud en nieuw maar dan houdt het even op. Ik heb wel eens geroepen dat we ook eind januari een feestdag in moeten plannen. Of een soort bezinningsmoment waarop alles weer fleurig mag zijn. Ieder jaar heb ik ‘last’ van deze maanden. Ik denk dat dit ook te maken heeft met het stil staan. Juist wanneer er niks op de planning staat sta ik stil en ga ik piekeren. Uiteindelijk is daar dan het licht van de eerste tekenen van lente. Dat past wel bij het boek.

 

 

8. LOT: Tijdens het maken van sommige foto’s nam Aline ook haar film op. Hoe was het voor jou om samen te werken met een filmmaker?

HANKE: Heel fijn! Aline is sowieso een fijn persoon om mee samen te werken en omdat we allebei iets neer wilden zetten dat 1 op 1 bij elkaar aansloot was het heel fijn om samen de shots uit te denken. Ook leuk om te zien dat Aline bepaalde shots (zoals met de drone van boven terwijl jij aan het zwemmen bent) maakte en dat ik dan vanaf een andere hoek een foto maakte waardoor je twee totaal verschillende dingen krijgt van hetzelfde moment. Ik geloof ook echt dat creatieve mensen elkaar versterken in plaats van dat er sprake is van concurrentie. Bekijk de prachtige video die Aline Bouma heeft gemaakt hier.

 

 

9. HANKE: Wat is de meest onwaarschijnlijke situatie/plek die je heeft aangezet tot het schrijven van een gedicht?

LOT: Vaak komen de gedichten op de meest onhandige momenten bij me naar boven. Onder de douche of als ik aan het afwassen ben of op de fiets.. Het zijn altijd momenten waarop ik geen pen in de buurt heb. Meestal stop ik dan waar ik mee bezig ben om het even snel op te schrijven. Natuurlijk ga ik er ook wel eens voor zitten maar het is veel leuker en oprechter wanneer de gedichten ineens bij me binnen komen. Ik heb een lange periode gehad waarin ik slecht sliep. ‘s Nachts ontstonden dan heel veel gedichten. Veel onwaarschijnlijker dan dat wordt het niet. Ik hoef vaak niet te graven, ze komen vanzelf.

 

 

10. LOT: Wat hoop je dat er nu met het boek en jouw foto’s ervoor gaat gebeuren? / Wat wens je het project toe?

HANKE: ik hoop ten eerste dat het veel mensen een bepaalde vorm van troost kan bieden, dat je niet alleen bent als je donkere gevoelens hebt of als het leven soms niet loopt zoals je hoopt. Dus dat de taboe op depressie maar ook een ‘off day’ hebben wordt doorbroken. Ik zou het een super groot compliment vinden als mensen het boek keer op keer weer pakken (dus dat het niet staat te verstoffen op de plank), er dingen uit scheuren, in schrijven, doorgeven aan iemand anders, etc. Dat het echt gebruikt wordt (en lekker viezig) in plaats van alleen een mooi boekje in de boekenkast.

 

 

---

 

 

Wil je Alle Dieptes zelf in handen hebben en erin verdwalen en nog meer foto’s bekijken en vooral veel gedichten van Lot lezen? Je kunt hem hier bij Lot bestellen!

 

We zijn echt heel benieuwd wat je vindt van het project en het boek! Vind je het fijn dat er op deze manier vorm aan wordt gegeven, of juist niet? Als je naar beneden scrolt kan je daar een comment voor ons achterlaten.